Page 19 - Vriendennieuws - februari 2017

werd, en daarmee directeur van de Hortus. In de periodes daarna werden er Leidse ‘hortulani’ (chef tuin en kassen) gevestigd in Buitenzorg, met als meest bekende Elias Teijsmann. Teijsmanns brievenarchief is voor een groot deel bewaard gebleven.
Grappig
De correspondentie tussen Teijsmann en De Vriese, of tussen Binnendijk (hortulanus in Buitenzorg) en Heinrich Witte (hortulanus in Leiden) liegt er soms niet om. Het is ook voor de moderne lezer bijzonder lastig om een lach te onderdrukken als je leest dat Binnendijk zich beklaagt bij zijn Leidse collega: ‘Ik geloof wel dat het beter gaat als de ZeerGeleerde Heeren zich niet met tuinzaken bemoeijen, maar de ZGelHeeren zijn tegenwoordig van alles onderrigt, Van alle zaken hebben ze verstand. In zeven talen kunnen ze stoel zeggen maar ze weten waarachtig niet hoe ze er op zitten moeten. ’
Los van de grappige en gênante situaties die vaak – al dan niet bewust – geschetst worden, laat het briefverkeer ook een cultuur zien van mannen die toch altijd weer het belang van twee dingen voorop stellen: de tuin en de (uitwisseling van) planten. Al in 1820 schrijft Martinus van Marum (die later directeur van het Teylers Museum zou worden) enigszins teleurgesteld aan Reinwardt: ‘Zij [de planten] waren allen geheel blade[r]loos door verdroging, want de aarde waar in zij stonden was zo droog als asch van den haard.’ Dit vormde een lastig probleem wat als een rode draad door de
briefwisselingen loopt. Hoe hou je planten op een schip zo lang goed? De reis van Batavia naar Nederland duurde al snel acht maanden en de meeste planten vonden dat niet prettig.
Deze reizen hebben er voor gezorgd dat een hele hoop planten niet goed aankwamen, of dat bijvoorbeeld het zaad onderweg beschadigde of uitdroogde. Dit betekende dat er soms jaren overheen gingen voordat een bepaalde plant kon worden gekweekt in Buitenzorg die vanuit Leiden was gestuurd, of andersom. Een prachtig voorbeeld is de Victoria amazonica. Deze plant komt natuurlijk niet uit Indonesië, maar de kans is bijzonder
Vriendennieuws februari 2017 19